Κατάσταση πνευματικού συναγερμού: Κατανόηση και θεραπεία των κρίσεων μεταμόρφωσης!

Κατάσταση πνευματικού συναγερμού: Κατανόηση και θεραπεία των κρίσεων μεταμόρφωσης

(από το 4^ο κεφάλαιο του βιβλίου του Stanislav Grof, το 2000, εκδόσεις Αρχέτυπο. Τα σχόλια στις παρενθέσεις είναι της Αγγελικού Δράκου)

Μια από τις σημαντικότερες συνέπειες της έρευνας των ολοτροπικών (από τις ελληνικές λέξεις όλος και τρέπειν, δηλαδή τρεπόμενες/κινούμενες  προς την ολότητα) καταστάσεων είναι η συνειδητοποίηση ότι πολλές από τις συνθήκες που σήμερα ονομάζουμε ψυχωτικές και τις αντιμετωπίζουμε αδιακρίτως με κατασταλτική φαρμακευτική αγωγή, είναι στην πραγματικότητα δύσκολα στάδια μιας ριζικής μεταμόρφωσης της προσωπικότητας και μιας πνευματικής διάνοιξης. Αν κατανοηθούν και στηριχτούν σωστά αυτές οι ψυχοπνευματικές κρίσεις μπορούν να οδηγήσουν σε συγκινησιακή και ψυχοπνευματική θεραπεία, αξιοσημείωτες ψυχικές αλλαγές και συνειδησιακή εξέλιξη (Grof & Grof 1989, 1990).

Επεισόδια τέτοιου χαρακτήρα μπορούν  να βρεθούν στις βιογραφίες των σαμάνων, των γιόγκι, των μυστικών και των αγίων. Η παγκόσμια μυστική φιλολογία περιγράφει αυτές τις κρίσεις ως σημαντικούς οδοδείκτες στην πνευματική ατραπό και επιβεβαιώνει το θεραπευτικό και μεταμορφωτικό τους δυναμικό. Οι συμβατικοί ψυχίατροι δεν μπορούν να δουν καμιά διαφορά ανάμεσα στις ψυχοπνευματικές κρίσεις, ή ακόμη και σχετικά απλές μυστικές καταστάσεις, και στη σοβαρή διανοητική νόσο, λόγω του στενού εννοιολογικού τους πλαισίου. Η ακαδημαϊκή ψυχιατρική έχει ένα μοντέλο της ψυχής που περιορίζεται στη μεταγεννητική βιογραφία και μια ισχυρή βιολογική κλίση. Αυτά είναι σοβαρά εμπόδια για την κατανόηση της φύσης και του περιεχομένου των ψυχωτικών καταστάσεων.

Ο όρος κατάσταση πνευματικού συναγερμού, τον οποίο η Χριστίνα και εγώ επινοήσαμε γι ‘αυτές τις καταστάσεις, παραπέμπει στο θετικό τους δυναμικό. Είναι ένα παιχνίδι με λέξεις που υποδηλώνουν μια κρίση, αλλά, την ίδια στιγμή, και μια ευκαιρία «ανάδυσης», ανόδου σε ένα υψηλότερο επίπεδο ψυχολογικής λειτουργίας και πνευματικής επίγνωσης. Συχνά αναφέρουμε σε αυτό το πλαίσιο τον κινέζικο χαρακτήρα για την κρίση που δίνει ανάγλυφα την ιδέα της πνευματικής ανάδυσης. Αυτό το ιδεόγραμμα συντίθεται από δυο εικόνες, η μια από τις οποίες αντιπροσωπεύει τον κίνδυνο και η άλλη τη δυνατότητα.

Ανάμεσα στα πλεονεκτήματα που μπορεί κάποιος να εξαγάγει από τις ψυχοπνευματικές κρίσεις οι οποίες αφήνονται να διατρέξουν τη φυσική τους πορεία είναι η ψυχοσωματική υγεία, το αυξανόμενο κέφι για ζωή, μια πιο αποτελεσματική στρατηγική της ζωής και διευρυμένη κοσμοαντίληψη που περιλαμβάνει τις πνευματικές διαστάσεις της ύπαρξης. Η επιτυχημένη ολοκλήρωση και αφομοίωση τέτοιων επεισοδίων επίσης συνεπάγεται ουσιώδη μείωση της επιθετικότητας, αύξηση της φυλετικής, πολιτικής και θρησκευτικής ανοχής, οικολογική συνείδηση και βαθιές αλλαγές στην ιεράρχηση των αξιών και των υπαρξιακών προτεραιοτήτων. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως η επιτυχής ολοκλήρωση και αφομοίωση των ψυχοπνευματικών κρίσεων μπορεί να ωθήσει το άτομο σε ένα υψηλότερο επίπεδο συνειδησιακής εξέλιξης.

Τις τελευταίες δεκαετίες, είδαμε ένα γοργά αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα πνευματικά ζητήματα που οδηγεί σε εκτεταμένους πειραματισμούς με αρχαίες, ιθαγενείς και μοντέρνες «τεχνολογίες του Ιερού», τεχνικές αλλοίωσης της συνείδηση οι οποίες μπορούν να υποβοηθήσουν την πνευματική διάνοιξη. Ανάμεσά τους είναι διάφορες σαμανικές μέθοδοι, ανατολικές πρακτικές διαλογισμού, ψυχεδελικές ουσίες, πανίσχυρες βιωματικές ψυχοθεραπείες και εργαστηριακές μέθοδοι τις οποίες ανέπτυξε η πειραματική ψυχιατρική. Σύμφωνα με τις τρέχουσες σφυγμομετρήσεις ο αριθμός των Αμερικανών που είχαν κάποιου είδους πνευματικές εμπειρίες έχει αυξηθεί σημαντικά στο δεύτερο μισό του αιώνα που διανύουμε. Φαίνεται ότι αυτό συνοδεύτηκε από μια παράλληλη αύξηση των καταστάσεων πνευματικού συναγερμού.

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να συνειδητοποιούν ότι η αυθεντική πνευματικότητα που βασίζεται σε βαθιά προσωπική εμπειρία είναι μια ανυπολόγιστα σημαντική διάσταση της ζωής. Ενόψει της κλιμακούμενης παγκόσμιας κρίσης που έχει προκαλέσει ο υλιστικός προσανατολισμός του δυτικού τεχνολογικού πολιτισμού, γίνεται φανερό ότι πληρώνουμε μεγάλο τίμημα για την απόρριψη και την άρνηση της πνευματικότητας. Έχουμε εξορίσει από τη ζωή μας μια δύναμη που τρέφει, ενδυναμώνει και δίνει νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Στο ατομικό επίπεδο, το τίμημα για την απώλεια της πνευματικότητας είναι ένας φτωχός, αποξενωμένος, μη ικανοποιητικός τρόπος ζωής και η άνοδος των συγκινησιακών και ψυχοσωματικών διαταραχών. Στο συλλογικό επίπεδο, η απουσία πνευματικών αξιών οδηγεί σε στρατηγικές της ύπαρξης οι οποίες απειλούν τη συνέχιση της ζωής στον πλανήτη, όπως η λαφυραγώγηση των μη ανανεώσιμων πηγών, η μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος, η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και η χρήση βίας ως κύριου μέσου για την επίλυση των προβλημάτων.

Είναι λοιπόν προς συμφέρον όλων μας να βρούμε τρόπους για να επαναφέρουμε την πνευματικότητα στην ατομική και συλλογική μας ζωή. Αυτό θα έπρεπε να περιλαμβάνει όχι μόνο θεωρητική αναγνώριση της πνευματικότητας ως ζωτικής πλευράς της ύπαρξης, αλλά επίσης την ενθάρρυνση και την κοινωνική καθιέρωση δραστηριοτήτων οι οποίες θα διευκόλυναν την πρόσβαση σε πνευματικές διαστάσεις της πραγματικότητας. Και ένα σημαντικό μέρος αυτής της προσπάθειας θα έπρεπε να είναι η ανάπτυξη ενός κατάλληλου συστήματος υποστήριξης για ανθρώπους οι οποίοι υφίστανται κρίσεις πνευματικής διάνοιξης που θα τους βοηθούσε να επωφεληθούν από το θετικό δυναμικό αυτών των καταστάσεων.

Το 1980 η Χριστίνα και εγώ ιδρύσαμε το Δίκτυο Καταστάσεων Πνευματικού Συναγερμού (SEN), έναν οργανισμό που φέρει σε επαφή άτομα τα οποία υφίστανται ψυχοπνευματικές κρίσεις με επαγγελματίες που είναι πρόθυμοι να προσφέρουν βοήθεια βασιζόμενοι στη νέα κατανόηση αυτών των καταστάσεων. Θυγατρικοί κλάδοι του SEN σήμερα υπάρχουν σε πολλές χώρες του κόσμου.

Μηχανισμοί πυροδότησης των καταστάσεων πνευματικού συναγερμού

Σε πολλές περιπτώσεις είναι δυνατό να εξακριβώσουμε την κατάσταση η οποία προκάλεσε την ψυχοσωματική κρίση. Ενδέχεται να είναι ένας κατεξοχήν σωματικό παράγοντα, όπως αρρώστια, δυστύχημα ή εγχείρηση. Σε άλλες περιπτώσει, μια ακραία σωματική καταπόνηση ή παρατεταμένη έλλειψη ύπνου εμφανίζεται ως ο άμεσος πυροδοτικός παράγοντας. Στις γυναίκες μπορεί να είναι ο τοκετός, η αποβολή ή η άμβλωση. Έχουμε συναντήσει επίσης καταστάσεις όπου το ξεκίνημα της διαδικασίας συνέπεσε με μια εξαιρετικά ισχυρή σεξουαλική εμπειρία.

Σε άλλες περιπτώσεις η ψυχοπνευματική κρίση ξεκινάει αμέσως έπειτα από μια τραυματική συγκινησιακή εμπειρία. Τέτοια μπορεί να είναι η απώλεια μια σημαντική σχέσης όπως θάνατος παιδιού ή άλλου στενού συγγενή, χωρισμός ή τέλος ενός ερωτικού δεσμού. Όμοια η έναρξη μπορεί να προκύψει αμέσως μετά από μια σειρά ατυχιών, όπως απώλεια της δουλειάς ή της περιουσίας. Σε άτομα με προδιάθεση η «τελευταία σταγόνα» ενδέχεται να είναι μια εμπειρία με ψυχεδελικές ουσίες ή μια συνεδρία βιωματικής ψυχοθεραπείας.

Ένας από τους πιο ισχυρούς καταλύτες της κατάστασης πνευματικού συναγερμού φαίνεται πως είναι η βαθιά εμπλοκή σε διάφορες μορφές διαλογισμού και πνευματικών πρακτικών. Αυτό δεν μας εκπλήσσει, δεδομένου ότι τέτοιες μέθοδοι  είναι ειδικά σχεδιασμένες ώστε να προκαλούν πνευματικές εμπειρίες. Έχουμε επανειλημμένα έρθει σε επαφή με πρόσωπα στα οποία η προϊούσα αυθόρμητη εμφάνιση ολοτροπικών καταστάσεων έχει πυροδοτηθεί από πρακτική Ζεν ή διαλογισμού Βιπασάνα Βουδισμού, Κουνταλίνη γιόγκα, σουφικών ασκήσεων, μοναστικής ενατένισης ή χριστιανικής προσευχής.

Το μεγάλο φάσμα των πυροδοτικών μηχανισμών στις καταστάσεις πνευματικού συναγερμού δείχνει σαφώς ότι η ετοιμότητα του ατόμου για εσωτερική μεταμόρφωση παίζει πολύ πιο σημαντικό ρόλο από τα εξωτερικά ερεθίσματα. Όταν αναζητάμε έναν κοινό παρονομαστή ή μια τελική κοινή διαδρομή των καταστάσεων που περιγράψαμε παραπάνω βρίσκουμε ότι όλες προϋποθέτουν μια ριζική μετατόπιση της ισορροπίας ανάμεσα σε συνειδητές και ασυνείδητες διεργασίες. Η εξασθένιση των ψυχικών αμυνών ή αντίστροφα η αύξηση ενεργειακού φορτίου του ασυνείδητου δυναμικού, κάνουν δυνατό να αναδυθεί το ασυνείδητο (και υπερσυνειδητό) υλικό στη συνείδηση.

Είναι ευρέως γνωστό ότι οι ψυχικές άμυνες μπορούν να εξασθενίσουν από μια ποικιλία βιολογικών προσβολών όπως ένα φυσικό τραύμα, εξάντληση, στέρηση ύπνου ή τοξίνωση. Τα ψυχολογικά τραύματα μπορούν να κινητοποιήσουν το ασυνείδητο, ιδιαίτερα όταν εμπεριέχουν στοιχεία που επαναφέρουν στη μνήμη παλαιότερα τραύματα και αποτελούν μέρος ενός σημαντικού συστήματος COEX (Συστήματα Συμπυκνωμένης Εμπειρίας, συγκινησιακά φορτισμένες μνήμες διαφόρων περιόδων της ζωής μας οι οποίες μοιάζουν μεταξύ τους ως προς την ποιότητα της συγκίνησης ή τη σωματική αίσθηση που έχουν κοινή). Το ισχυρό δυναμικό του τοκετού ως πυροδοτικό παράγοντα ψυχοπνευματικής κρίσης μοιάζει να αντανακλά το γεγονός ότι η γέννηση συνδυάζει τη βιολογική εξασθένιση με ειδική απενεργοποίηση των περιγεννητικών (perinatal, από τη ελληνο-λατινική ρίζα natalis σημαίνει κοντά ή γύρω, επομένως ότι αφορά τη γέννηση) αναμνήσεων.

Αποτυχίες και απογοητεύσεις στην προσωπική και επαγγελματική ζωή μπορούν να υπονομεύσουν και να ματαιώσουν τα εξωτερικά προσανατολιζόμενα κίνητρα και φιλοδοξίες του ατόμου. Αυτό καθιστά δυσκολότερο το να χρησιμοποιεί τις εξωτερικές δραστηριότητες ως διαφυγή από συγκινησιακά προβλήματα και οδηγεί σε ψυχολογική απόσυρση και μετάθεση της προσοχής του στον εσωτερικό κόσμο. Ως αποτέλεσμα, τα ασυνείδητα περιεχόμενα ενδέχεται να αναδυθούν στη συνείδηση και να παρέμβουν στην καθημερινή εμπειρία του ατόμου ή και να την κατακλύσουν ολοκληρωτικά!

Διάγνωση των καταστάσεων πνευματικού συναγερμού.

Όταν τονίζουμε την ανάγκη να αναγνωριστεί η ύπαρξη καταστάσεων πνευματικού συναγερμού, αυτό δεν σημαίνει μια χωρίς διάκριση απόρριψη των θεωριών και των πρακτικών της συμβατικής ψυχιατρικής. Ούτε όλες οι καταστάσεις που σήμερα διαγιγνώσκονται ως ψυχωτικές είναι κρίσεις ψυχοπνευματικής μεταμόρφωσης ή διαθέτουν ένα θεραπευτικό δυναμικό. Τα επεισόδια των ασυνήθιστων καταστάσεων συνείδησης καλύπτουν ένα πολύ ευρύ φάσμα από καθαρά πνευματικές εμπειρίες μέχρι καταστάσεις που είναι σαφώς βιολογικού χαρακτήρα και απαιτούν την ιατρική φροντίδα. Ενώ οι συμβατικοί ψυχίατροι γενικά τείνουν να παθολογικοποιούν τις μυστικές καταστάσεις υπάρχει επίσης και το αντίστροφο σφάλμα να ρομαντικοποιούνται και να εξυμνούνται ψυχωτικές καταστάσεις ή ακόμα χειρότερα να παραβλέπεται ένα σοβαρό ιατρικό πρόβλημα.

Πολλοί διανοητικά υγιείς επαγγελματίες που συναντούν την έννοια της κατάστασης πνευματικού συναγερμού θέλουν να ξέρουν τα ακριβή κριτήρια με τα οποία μπορεί κάποιος να κάνει «διαφοροδιάγνωση»  ανάμεσα στην κατάσταση πνευματικού συναγερμού και την ψύχωση. Δυστυχώς είναι καταρχάς αδύνατο να γίνει τέτοια διαφοροποίηση σύμφωνα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται στη σωματική ιατρική. Αντίθετα με τις ασθένειες που έχει να αντιμετωπίσει η τελευταία, οι ψυχωτικές καταστάσεις που δεν είναι σαφώς οργανικής φύσεως, οι «λειτουργικές ψυχώσεις», δεν διαγιγνώσκονται ιατρικά. Στην πραγματικότητα είναι αμφισβητήσιμο ακόμα και το αν θα έπρεπε να αποκαλούνται ασθένειες.

Οι λειτουργικές ψυχώσεις οπωσδήποτε δεν είναι ασθένειες με την ίδια έννοια που είναι ο διαβήτης, ο τυφοειδής πυρετός ή η κακοήθης αναιμία. Δεν προσφέρουν οποιαδήποτε κλινικά ή ιατρικά ευρήματα που θα υποστήριζαν τη διάγνωση και θα δικαιολογούσαν την υπόθεση ότι έχουν μια βιολογική βάση. Η διάγνωση τέτοιων καταστάσεων βασίζεται εξ ολοκλήρου στην παρατήρηση ασυνήθιστων εμπειριών και συμπεριφορών για τις οποίες η σύγχρονη ψυχιατρική δεν έχει καμιά επαρκή εξήγηση. Ο άνευ νοήματος προσδιορισμός «ενδογενής» που χρησιμοποιείται για αυτές τις καταστάσεις ισοδυναμεί με αποδοχή αυτής της άγνοιας. Προς το παρόν δεν υπάρχει λόγος να αναφέρουμε αυτές τις καταστάσεις ως «ψυχικές ασθένειες» και να υποθέτουμε πως οι εμπειρίες τις οποίες περιλαμβάνουν είναι προϊόντα μιας παθολογικής διεργασίας στον εγκέφαλο που πρόκειται να ανακαλυφτεί από τη μελλοντική έρευνα.

Αν το σκεφτούμε καλύτερα συνειδητοποιούμε ότι είναι εξαιρετικά απίθανο μια παθολογική διεργασία που προσβάλει τον εγκέφαλο να μπορεί από μόνη της να γεννήσει το απίστευτα πλούσιο βιωματικό φάσμα των καταστάσεων οι οποίες σήμερα διαγιγνώσκονται ως ψυχωτικές. Πως θα μπορούσε μια υποτιθέμενη ανώμαλη διεργασία στον εγκέφαλο να γεννήσει εμπειρίες όπως οι πολιτισμικά προσδιορισμένες αλληλουχίες ψυχοπνευματικού θανάτου και αναγέννησης, πειστικές ταυτίσεις με τον Χριστό στο σταυρό ή με το χορευτή Σίβα, ένα επεισόδιο που περιλαμβάνει θάνατο στα οδοφράγματα του Παρισιού στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης ή περίπλοκες σκηνές απαγωγής από εξωγήινους;

Όταν παρόμοιες εμπειρίες εκδηλώνονται υπό περιστάσεις στις οποίες οι βιολογικές μεταβολές είναι με ακρίβεια καθορισμένες, όπως στη χορήγηση συγκεκριμένων δόσεων χημικά καθαρού LSD-25, (ο συγγραφέας δεν υπονοεί την αλόγιστη χρήση, εκτός εργαστηριακών συνθηκών, διάφορων ψυχεδελικών ουσιών) η φύση και η προέλευση του περιεχομένου τους παραμένει βαθύ μυστήριο. Το φάσμα των δυνατών αντιδράσεων στο LSD είναι εξαιρετικά ευρύ και περιλαμβάνει επεισόδια μυστικής αγαλλίασης, αισθήματα κοσμικής ενότητας, αίσθηση ενότητας με το Θεό και εμπειρίες από προηγούμενες ζωές, όπως και παρανοϊκές καταστάσεις, μανιακά επεισόδια, αποκαλυπτικά οράματα, αποκλειστικά ψυχοσωματικές αντιδράσεις και πολλά άλλα. Η ίδια δοσολογία αν δοθεί σε διαφορετικά άτομα ή επαναλαμβανόμενα στο ίδιο πρόσωπο ενδέχεται να προκαλέσει πολύ διαφορετικές εμπειρίες.

Χημικές μεταβολές στον οργανισμό προφανώς παίζουν ρόλο καταλύτη για την εμπειρία, αλλά δεν είναι από μόνες τους ικανές να δημιουργήσουν τη σύνθετη εικονοποιία και τις πλούσιες φιλοσοφικές και πνευματικές ενοράσεις, για να μην αναφέρουμε την παροχή πρόσβασης σε νέες πληροφορίες γύρω από διάφορες όψεις του σύμπαντος. Η χορήγηση LSD άλλων παρόμοιων ουσιών μπορεί να εξηγήσει την ανάδυση βαθιού ασυνείδητου υλικού στη συνείδηση, αλλά δεν μπορεί να εξηγήσει τη φύση και τα περιεχόμενα του. Για να κατανοήσουμε τη φαινομενολογία των ψυχεδελικών καταστάσεων απαιτείται μια προσέγγιση πολύ πιο υποψιασμένη και σύνθετη από μια απλή αναφορά σε ανώμαλες βιοχημικές ή βιολογικές διεργασίες του εγκεφάλου. Αυτό κάνει αναγκαία μια περιεκτική προσέγγιση στην οποία θα συμπεριλαμβάνεται η υπερατομική ψυχολογία, η μυθολογία, η φιλοσοφία και η συγκριτική θρησκειολογία. Το ίδιο ισχύει και για τις ψυχοπνευματικές κρίσεις!

Οι εμπειρίες που εκδηλώνονται στην κατάσταση ψυχοπνευματικού συναγερμού ολοφάνερα δεν είναι τα πλαστά προϊόντα παθοφυσιολογικών διεργασιών του εγκεφάλου που παρεκκλίνουν, αλλά ανήκουν στην ψυχή ως τέτοια. Φυσικά για να είμαστε σε θέση να το δούμε έτσι πρέπει να υπερβούμε τη στενή κατανόηση της ψυχής που μας παρέχει η συμβατική ψυχιατρική και να χρησιμοποιήσουμε ένα πολύ διευρυμένο εννοιολογικό πλαίσιο. Παραδείγματα τέτοιων διευρυμένων μοντέλων της ψυχής είναι η χαρτογραφία που περιέγραψα νωρίτερα σε αυτό το βιβλίο, η φασματική ψυχολογία του Ken Wilber (Wilber 1977), η ψυχοσύνθεση του Roberto Assagioli (Assagioli 1976) και η ιδέα του Κ. Γκ. Γιούνγκ για την ψυχή ως anima mundi η παγκόσμια ψυχή, η οποία εμπερικλείει το ιστορικό και αρχετυπικό συλλογικό ασυνείδητο (Γιούνγκ 1958). Μια τέτοια ευρεία και περιεκτική κατανόηση της ψυχής χαρακτηρίζει επίσης τις μεγάλες ασιατικές φιλοσοφίες και τις μυστικές παραδόσεις του κόσμου.

Από τη στιγμή που οι λειτουργικές ψυχώσεις δεν ορίζονται ιατρικά άλλα ψυχολογικά, είναι αδύνατο να γίνει μια αυστηρή διαφοροδιάγνωση ανάμεσα στην κατάσταση πνευματικού συναγερμού και την ψύχωση, με τον τρόπο που γίνεται στην ιατρική πρακτική σε σχέση με διάφορες μορφές εγκεφαλίτιδας, εγκεφαλικούς όγκους ή άνοιες. Δεδομένου αυτού του γεγονότος, είναι άραγε δυνατό να κάνουμε τις οποιεσδήποτε διαγνωστικές υποθέσεις; Πως μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτό το πρόβλημα και τι θα μπορούσαμε να προσφέρουμε στη θέση μιας καθαρής και αδιαμφισβήτητης διαφοροδιάγνωσης ανάμεσα στην κατάσταση πνευματικού συναγερμού και την ψυχική ασθένεια;

Μια βιώσιμη εναλλακτική λύση θα ήταν να ορίσουμε τα κριτήρια που θα μας επέτρεπαν να προσδιορίσουμε ποια άτομα από εκείνα που βιώνουν έντονες και αυθόρμητες ολοτροπικές καταστάσεις συνείδησης είναι καλοί υποψήφιοι για θεραπευτική στρατηγική ή οποία επικυρώνει και υποστηρίζει τη διαδικασία. Και αντίστροφα, μπορούμε να προσπαθήσουμε να ορίσουμε υπό ποιες συνθήκες η χρήση μιας εναλλακτικής προσέγγισης δεν θα ήταν αρμόζουσα και πότε η τρέχουσα πρακτική της ψυχοφαρμακολογικής καταστολής των συμπτωμάτων είναι προτιμότερη.

Απαραίτητη προϋπόθεση για μια τέτοια αξιολόγηση είναι μια καλή ιατρική εξέταση η οποία αποκλείει καταστάσεις που είναι οργανικής φύσης και απαιτούν βιολογική αντιμετώπιση. Από τη στιγμή που αυτό γίνει η επόμενη καθοδηγητική γραμμή είναι η φαινομενολογία των ίδιων των ασυνήθιστων καταστάσεων συνείδηση. Οι καταστάσεις πνευματικού συναγερμού περιέχουν ένα συνδυασμό βιογραφικών, περιγεννητικών και υπερατομικών εμπειριών οι οποίες περιγράφηκαν νωρίτερα στην συζήτηση της διευρυμένης χαρτογραφίας της ψυχής.

Εμπειρίες αυτού του είδους ενδέχεται να προκληθούν σε μια ομάδα τυχαία επιλεγμένων «φυσιολογικών» ανθρώπων όχι μόνο από ψυχεδελικές ουσίες αλλά και από μέσα τόσο απλά όσο ο διαλογισμός, η σαμανική τυμπανοκρουσία, γρηγορότερη αναπνοή, υποβλητική μουσική, εργασία με το σώμα και άλλες παραλλαγές μη φαρμακολογικών τεχνικών.

Όσοι από εμάς εργάζονται με την ολοτροπική αναπνοή βλέπουν καθημερινά τέτοιες εμπειρίες στα εργαστήρια και τα σεμινάριά τους και έχουν την ευκαιρία να εκτιμήσουν το θεραπευτικό και μεταμορφωτικό τους δυναμικό. Ενόψει αυτού του γεγονότος, είναι δύσκολο να αποδώσουμε τέτοιες εμπειρίες σε κάποια εξωτική και άγνωστη ακόμα παθολογία όταν ανακύπτουν αυθόρμητα στη διάρκεια της καθημερινής ζωή. Είναι πολύ εύλογο να προσεγγίσουμε αυτές τις εμπειρίες με τον ίδιο τρόπου που τις προσεγγίζουμε στις ολοτροπικές συνεδρίες – να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να παραδοθούν στη διαδικασία και να υποστηρίξουμε την ανάδυση και την πλήρη έκφραση του ασυνείδητου υλικού που γίνεται προσιτό.

Ένας άλλος σημαντικός προγνωστικός δείκτης είναι η στάση του προσώπου απέναντι στη διαδικασία και το ιδιαίτερο βιωματικό του ύφος. Είναι γενικά πολύ ενθαρρυντικό όταν άνθρωποι που έχουν ολοτροπικές εμπειρίες αναγνωρίζουν ότι αυτό που τους συμβαίνει είναι μια εσωτερική διεργασία, είναι ανοιχτοί στη βιωματική εργασία και ενδιαφέρονται να τη δοκιμάσουν. Υπερατομικές στρατηγικές δεν είναι κατάλληλες για πρόσωπα από τα οποία λείπει αυτή η στοιχειώδης ενόραση, χρησιμοποιούν κατεξοχήν το μηχανισμό της προβολής ή πάσχουν από διωκτικές παραισθήσεις. Η ικανότητα σύναψης μιας καλής θεραπευτικής σχέσεις με αρκετή ποσότητα εμπιστοσύνης είναι απολύτως ουσιώδες προαπαιτούμενο για την ψυχοθεραπευτική εργασία με ανθρώπους σε κρίση.

Είναι επίσης πολύ σημαντικό να δώσουμε προσοχή στον τρόπο με τον οποίο οι αναλυόμενοι μιλούν για τις εμπειρίες τους. Ο τρόπος επικοινωνίας, από μόνος του συχνά διαχωρίζει τους φερέλπιδες υποψήφιους από τους ακατάλληλους ή αμφίβολους. Είναι πολύ καλός προγνωστικός δείκτης αν το πρόσωπο περιγράφει τις εμπειρίες με τρόπο συνεκτικό και αρθρωμένο, όσο ασυνήθιστο και παράξενο και αν είναι το περιεχόμενο τους. Με μια έννοια είναι παρόμοιο με το να ακούς μια περιγραφή εκ μέρους κάποιου ο οποίος είχε μόλις μια ψυχεδελική συνεδρία, όπου με πνευματώδη τρόπο περιγράφει εκείνο που σε ένα απληροφόρητο πρόσωπο θα μπορούσε να φαντάζει σαν παράξενες και εξωφρενικές εμπειρίες.

(από προηγούμενη σελίδα, 180)

{…η διαφορά ανάμεσα στο μυστικισμό και την πνευματική διαταραχή δεν έγκειται τόσο στη φύση και το περιεχόμενο των εμπειριών όσο στη στάση του υποκειμένου απέναντί τους, το «βιωματικό ύφος», τον τρόπο ερμηνείας και την ικανότητα αφομοίωσης τους στην ψυχική ζωή του ατόμου. Ο Joseph Campbell συχνά χρησιμοποιούσε στις διαλέξεις του ένα παράθεμα που συλλαμβάνει αυτή τη σχέση : «Ο ψυχωτικός πνίγεται στα ίδια νερά στα οποία ο μυστικός κολυμπά με μακαριότητα» …}

Κατάλογος των σημαντικότερων ποικιλιών ψυχοπνευματικής κρίσης

• Σαμανική κρίση
• Αφύπνιση της Κουνταλίνη
• Επεισόδια ενοποιημένης συνείδησης (εμπειρίες κορύφωσης)
• Ψυχολογική ανανέωση μέσω επιστροφής στο κέντρο
• Κρίση ψυχικής διάνοιξης
• Εμπειρίες προηγούμενων ζωών
• Επικοινωνία με πνευματικούς οδηγούς και «διάμεση επικοινωνία» (channeling)
• Επιθανάτιες εμπειρίες (NDE)
• Συναντήσεις με UFO και εμπειρίες απαγωγής από εξωγήινους
• Καταστάσεις κατοχής
• Αλκοολισμός και εθισμός σε ναρκωτικά