Μύθοι και θρύλοι των σπηλαίων - Αποσυμβολισμός

 

Όσοι ασχολούμαστε με τα σπήλαια γνωρίζουμε και έχουμε ακούσει ιστορίες που υπάρχουν για αυτά ή και γύρω από αυτά. Τα σπήλαια πάντοτε προξενούσαν αισθήματα δέους και ιερότητας στον άνθρωπο. Όπως είδαμε και σε προηγούμενο άρθρο αυτού του περιοδικού. Λογικό και επόμενο είναι να κατακλύζονται από ιστορίες. Άλλες να συνδέονται και με ιστορικά γεγονότα, μέσα σε αυτά δυστυχώς και ατυχήματα ή αυτοκτονίες. Άλλες ιστορίες όμως ξετυλίγονται στο μυαλό και τη συνείδηση των ανθρώπων ανά τους αιώνες.

Τι είναι όμως ένας μύθος και γιατί είναι τόσο σημαντικό να τους διατηρούμε?

Οι μύθοι είναι κεκαλυμμένη ιστορία, αλλά και δεν είναι ιστορία. Είναι η αποκρυστάλλωση της ιστορίας και η ανάτασή της σε κάτι πνευματικό. Γιαυτό άλλωστε λέμε ότι είναι η πνευματική κληρονομιά του κάθε τόπου. Τι εννοούμε με τον όρο αποκρυστάλλωση τώρα. Επειδή μέσα στα χρόνια όταν συμβαίνει ένα ιστορικό γεγονός πάντοτε διαδίδεται από τον κόσμο, είτε προφορικά είτε γραπτά, πάντοτε θα μεταφέρεται λίγο διαφορετικά. Έτσι αναγκαστικά παραφράζεται γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και σκέφτεται διαφορετικά. Έτσι θα μεταφέρει την πληροφορία με τον τρόπο που η δική του αντίληψη το συνέλαβε. Με αυτόν τον τρόπο η ιστορία αλλάζει, μετουσιώνεται σε κάτι άλλο, οι λέξεις γίνονται σύμβολα, οι πράξεις περνούν σε ένα επίπεδο αποθέωσης. Είναι ασύλληπτα πλέον όλα όσα συνέβησαν. Γιατί πολλές φορές ήταν ασύλληπτα από την αντίληψη και κατανόηση του κόσμου. Κι έτσι χρωματίζονται με ότι οι πολίτες και οι απλοί άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν καλύτερα. Κι αυτό είναι οι εικόνες και τα συναισθήματα. Έτσι βοηθούν το υποσυνείδητο να οργανωθεί για να μπορεί η αντίληψη να διαχειριστεί το γεγονός. Αυτό συμβαίνει και με τα καλά γεγονότα και με τα κακά. Στα μεν καλά βοηθάει στο να ανανεωθεί η ψυχή με καινούργιες ιδέες, λύσεις, εικόνες, συναισθήματα και μαθήματα.

Στα μεν κακά γεγονότα βοηθάει την αντίληψη να χωρέσει το αποτρόπαιο, το μη επιθυμητό που δυσκολεύεται να χωνέψει ο ανθρώπινος νους. Γιαυτό και σήμερα όσοι παρακολουθούν ειδήσεις, επειδή πλέον δεν υπάρχει αυτή η διαδικασία, καταλήγουν να υποφέρουν από καταθλιπτικές σκέψεις. Σήμερα τα γεγονότα σερβίρονται κατευθείαν ωμά, όπως συνέβησαν γιατί έχουμε πιο γρήγορη ενημέρωση πλέον. Με τι κόστος όμως…

Τα βάζεις στη ζυγαριά και λες. Ωμη ενημέρωση από τη μία με κόστος τη γέννηση φόβου και τρομολαγνείας ή δημιουργία μυθοπλασίας ώστε αυτό που δεν μπορεί να χωνευτεί να βγει στη σφαίρα της φαντασίας και να προσφέρει ανακούφιση στην ψυχή, μαθαίνοντας τη ταυτόχρονα ότι κάτι αποτρόπαιο συνέβη. Κι έτσι και οι μελλοντικές γενιές να έχουν αυτό το υλικό, τον μύθο, ώστε να μάθουν από τα λάθη των παλιών. Γιατί τα αυτούσια γεγονότα αναγκαστικά χάνονται στο χρόνο. Εκτός από περιπτώσεις που τα έχει καταγράψει κάποιος ιστορικός με ακρίβεια και υποθέτουμε πάντα ότι έχουμε και ακριβή και σωστά αντιγραμμένα αντίγραφα του έργου του (γιατί υπήρχε και λογοκρισία πάντοτε ανάλογα την εποχή και τον τόπο). Γιαυτό καλό θα ήταν να κοιτάμε και τα δυο παράλληλα. Και τον μύθο και την ιστορία γιατί το ένα μπορεί να συμπληρώνει το άλλο. Δεν ανταγωνίζονται.   

Ελπίζω να έπεισα κάποιους αρνητές των μύθων ότι μας είναι πολύτιμοι και χρήσιμοι. Αν μη τι άλλο πολλές από αυτές τις αφηγήσεις έχουν φανεί χρήσιμες σε σπηλαιολόγους αφού ακλουθώντας τες έχουν βρει καινούργια σπήλαια ή βάραθρα. Είναι συχνό άλλωστε φαινόμενο να πληροφορούμαστε από τις γνώσεις των βοσκών μιας περιοχής για το που υπάρχουν τρύπες. Κι αν δεν έχει δει ο βοσκός ο ίδιος σίγουρα θα έχει να μοιραστεί ιστορίες για τέτοιες, που μπορεί να αποβαίνουν καμιά φορά άκαρπες, αλλά το ταξίδι και η καλή παρέα είναι που μετράνε στο τέλος.

 

Ας δούμε παρακάτω μερικούς από τον διάσημο Νικόλαο Πολίτη, που κατέγραψε τέτοιες ιστορίες, μύθους και παραμύθια από όλη την Ελλάδα, και να δούμε αν μπορούμε να τους αποσυμβολίσουμε.

Η δρακοσπηλιά (Κεφαλληνία)

Η Δρακοσπηλιά είναι μια σπηλιά σκαμμένη στο βράχο κοντά στα χαλάσματα της αρχαίας Κράνης. Αυτή την έσκαψε με τα χέρια του ο ίδιος ο Δράκος που κατοικούσε εκεί και άλλοτε μάλιστα εφαίνονταν οι νυχιές του από πάνω από την τρούπα που έμπαιναν.

Θα μπορούσε αυτή η σπηλιά να ήταν ορυχείο? Και ο δράκος να ήταν ο επιβλέπων του έργου? Αν πάλι είναι σπηλιά κανονική μπορεί με το προσωνύμιο δράκος να εννοούν τα στοιχεία της φύσης που έσκαψαν τη σπηλιά με τέτοιους σχηματισμούς που να θυμίζουν νυχιές ζώου.

Δράκωνà Δέρκομαι = Βλέπω

Του Δράκου το σκαμνί (Δράκια του Πηλίου)

Κοντά στη Δράκια, κατά το μεσημβρινοδυτικό μέρος αυτής, είναι ένας μεγάλος βράχος που τον έλεγουν του Δράκου το σκαμνί. Εκεί πήγαινε και καθόταν ένας Δράκος, και απ’ αυτόν ονόμασαν και το χωριό. Αλλοι πάλι λέγουν πως ο Δράκος δεν ήταν φίδι αλλά ένας αρχιτσέλιγκας που είχε τέτοιο όνομα, και επειδή αυτός ήρθε πρώτος και κατοίκησε στο χωριό με τους άλλους τσελιγκάδες που είχε μαζί του, το ‘βγαλαν το χωριό Δράκια. Ο δράκος αυτός λοιπόν λέγουν πως ανέβαινε κάποτε εις αυτόν το βράχο και έπαιζε τη φλογέρα του.

Ξεκάθαρα εδώ άνθρωπος λοιπόν ο δράκος. Προφανώς θα έχει και ωραία θέα το σημείο, οπότε θα μπορεί κανείς να βλέπει μακριά. Άρα κάλλιστα αυτός που βλέπει μακριά ή αγναντεύει συχνά σε μέρη παρόμοια μπορούσε πολύ εύκολα να πάρει τέτοιο όνομα.

Επί τη ευκαιρίας να αναφέρω και ότι δράκους επίσης  ονόμαζαν και τους αντρειωμένους, αυτούς που επιβίωναν από μια πάθηση του ΚΝΣ, τη σχιζοειδή ράχη, η οποία δημιουργούνταν από επιπλοκές στη γέννα. Αυτά τα παιδιά λοιπόν τα «σπίλωναν», δηλαδή τις πρώτες μέρες της γέννησής τους τα πήγαιναν στα σπήλαια είτε για κάποιες ώρες είτε τα άφηναν εκεί με τη μητέρα τους για κάποιες μέρες προκειμένου να γίνουν καλά. Φαίνεται πως οι ιδιαίτερες ατμοσφαιρικές συνθήκες του σπηλαίου σε συνδυασμό με το υψόμετρο μπορούσαν να φέρουν θετικά αποτελέσματα και το παιδί να θεραπευτεί ή να μπορέσει να ζήσει με λιγότερες επιπλοκές από την δυσπλασία. (Δελτίο Ε.Σ.Ε. Τόμος 2^ος)

Πολλές είναι και οι ιστορίες για απαγωγές γυναικών από θηρία που τις πάνε στη σπηλιά τους ή δράκους που ζητάνε ως φόρο μια κοπέλα κάθε μήνα/χρόνο αλλιώς κάνουν μεγάλο σαματά στο χωριό. Αν το αναλύσουμε κι αυτό μπορούμε να εξάγουμε ένα συμπέρασμα ότι πιθανόν αυτά τα «θεριά» δεν ήταν άλλο από ληστές, πιθανόν συμμορίες που τρομοκρατούσαν τα μέρη, ανθρώπους που ζούσαν εκτός της τότε κοινωνίας και τρομοκρατούσαν με επιδρομές τα γύρω χωριά. Είναι εύκολο να φανταστούμε λοιπόν ότι μαζί με χρυσό ή άλλα πολύτιμα να έκλεβαν και γυναίκες. 

 Αλεξανδροπούλου Χριστίνα 

Reiki Master

Εικόνα από το σπήλαιο του Ευριπίδη στη Σαλαμίνα 

Η εμπειρία των σπηλαίων. Μια ψυχολογική προσέγγιση

 

Όλοι όσοι είμαστε ενεργοί σπηλαιολόγοι έχουμε ζήσει στιγμές όπου έχουμε αναφωνήσει «Γιατί το κάνω αυτό;» βγαίνοντας από ένα βάραθρο καταϊδρωμένοι και κουρασμένοι. Γιατί είναι μια δραστηριότητα πραγματικά κουραστική για όλους, γυναίκες και άντρες, και μέσα σε αντίξοες και αφιλόξενες για τον άνθρωπο συνθήκες. Κάποιοι θα αναρωτηθείτε εδώ «αφού ο άνθρωπος πρωτοκατοίκησε στα σπήλαια, πως είναι αφιλόξενα;». Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος πρωτοκατοίκησε τις βραχοσκεπές και όχι τα σκοτεινά σπήλαια. Τα σπήλαια που δεν έβλεπαν ποτέ το φως της ημέρας τα φοβόταν και αργότερα τους προσέδωσε μαγικές και Ιερές ιδιότητες. Στις βραχοσκεπές όμως ήταν που κατοικούσαν γιατί εκεί μπορούσαν να ανάψουν με ασφάλεια φωτιά, και είχαν καλύτερη εποπτεία του γύρω χώρου.

Τα σπήλαια λοιπόν όπως και τότε έτσι και μέχρι σήμερα ξυπνάνε στο υποσυνείδητο του ανθρώπου πολλές συμβολικές εικόνες αλλά και φόβους. Οι περισσότεροι θα έχουν νοιώσει κλειστοφοβικά και αποφεύγουν τελείως την είσοδό τους σε αυτά. Για τους υπόλοιπους τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Καταρχήν υπάρχει ο φόβος του ύψους που μπορεί να ενεργοποιηθεί ειδικά στην αρχή δίπλα στην είσοδο ενός βαράθρου. Υπάρχει η υψοφοβία, που είναι ο φόβος του να βλέπει κάποιος το ύψος και να φοβάται. Και υπάρχει και η ακροφοβία, που ακόμα και χωρίς να βλέπει κάποιος τον πάτο του βαράθρου, νοιώθει παρόλα αυτά μια έλξη, ένα ρούφηγμα προς τα κάτω. Αυτό οφείλεται στη βαρύτητα βέβαια και μπορεί με τον καιρό να μειωθεί ή να μπορέσουμε να το χαλιναγωγήσουμε να πάει κάπου στο πίσω μέρος του μυαλού ώστε να μην έχει τον έλεγχο. Γιατί αυτά τα συναισθήματα και τα ένστικτα δεν φεύγουν ποτέ στην πραγματικότητα, είναι πολύ πρωτόγονα και βρίσκονται εκεί για να μας προστατεύουν. Αν δεν υπήρχαν αυτά ο άνθρωπος θα δοκίμαζε από τα πρώτα του βήματα να πετάξει από έναν γκρεμό κι εμείς τώρα δεν θα ήμασταν εδώ. Το να λέει κάποιος ότι δεν φοβάται είναι σαν να προσπαθεί να πείσει ότι δεν είναι άνθρωπος.

 Η ανάγκη του να νοιώθει κάποιος υπεράνθρωπος ειδικά μέσα στην κοινότητα των αθλημάτων του βουνού είναι διάχυτη.  Η ανάγκη του να θέλει να φαίνεται άφοβος προέρχεται από έναν άλλο φόβο, το φόβο της απόρριψης από την ομάδα. Και ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Θέλει πάνω από όλα να ανήκει κάπου. Είναι πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπου και θα κάνει τα πάντα για να ανήκει κάπου, ακόμα θα πει και ψέματα στους άλλους αλλά και πάνω από όλα στον εαυτό του. Το ρίσκο της αποκάλυψης όμως των φόβων μας, μας κάνει αυθεντικούς ανθρώπους και με τον καιρό κερδίζουμε παρά χάνουμε. Πάνω από όλα με την αυθεντικότητα κερδίζουμε αυτοαξία, κι από εκεί ανοίγει μόνος του ο δρόμος για να ξεπεράσουμε τα δικά μας προσωπικά όρια, στο χρόνο πάντα που είμαστε έτοιμοι. Και θα επανέλθω σε αυτό.

Γιατί λοιπόν αθλήματα βουνού και ιδιαίτερα σπηλαιολογία. Καταρχήν να ξεκαθαρίσω γιατί αναφέρομαι στη σπηλαιολογία μόνο ως δραστηριότητα. Γιατί δεν είναι άθλημα κατά βάση. Στην πράξη εφόσον χρειαζόμαστε εξάσκηση πάνω σε αυτό για να διατηρούμε τη φόρμα μας και τις τεχνικές μας, ουσιαστικά αθλούμαστε. Στη σπηλαιολογία παίρνουν μέρος όλα τα μέρη του σώματος και όλοι οι μυς γιατί ουσιαστικά περιέχει πεζοπορία, κουβάλημα, αναρρίχηση/καταρρίχηση  σε σκοινιά και βράχο. Όμως παρόλα αυτά δεν έχει ανταγωνισμό, γιατί θα την καθιστούσε επικίνδυνη, κι έτσι δεν μπορεί βάση ορισμού να θεωρηθεί άθλημα. Δυστυχώς βέβαια ανταγωνισμός υπάρχει γιατί είναι ακόμα ένα χαρακτηριστικό του ανθρώπου από πολύ παλιά και είναι και στην φύση μας. Τα περισσότερα είδη στη φύση ανταγωνίζονται το ένα το άλλο για την επιβίωση, και είναι πολύ σκληρός αγώνας. Στον άνθρωπο γίνεται σε ένα πιο σκιώδες επίπεδο και με μια επικάλυψη ηρωισμού. Για παράδειγμα μέσα στις ομάδες/συλλόγους παρατηρείται συχνά να μιλούν για το πόσα μέτρα βάθος έχει φτάσει ο κάθε ένας ή πόσα μέτρα έχει γράψει πάνω στο σκοινί ή πόσα βάραθρα έχει κατέβει. Αυτά είναι βέβαια αθώα παιχνίδια του φαινομένου του παγωνιού και ευτυχώς δεν είναι επικίνδυνα για κανέναν, εκτός από όσους θα νοιώσουν υποτίμηση επειδή δεν έχουν γράψει πολλά μέτρα πάνω σε σκοινί ή επειδή πάνε μόνο σε οριζόντια σπήλαια που δεν απαιτούν εξοπλισμό.

 Οι τελευταίοι μπορεί να αποθαρρυνθούν σοβαρά αν δεν πλαισιωθούν με μια ομάδα εμπιστοσύνης και αμοιβαίας κατανόησης. Γιατί ο κάθε ένας έχει τους λόγους του που δεν πάει παρακάτω, σε αυτό το παρακάτω που το ορίζουν οι άλλοι με τα δικά τους μέτρα, αντοχές κλπ. Κάποιοι λένε «ξεπέρασε τα όρια σου», τα όρια όμως τα βάζει μόνο ο κάθε ένας για τον εαυτό του. Αν τα βάλουν άλλοι αυτό που θα καταφέρουν θα είναι να μην έχει κανένα από τα δύο μέρη μιας εξόρμησης μια καλή εμπειρία. Τα όρια λοιπόν τα φτιάχνει ο κάθε ένας και τα ξεπερνά όπως και όποτε είναι αυτό δυνατό και όποια στιγμή είναι έτοιμος/η να το κάνει. Δεν είναι κανείς και καμία υποδεέστερος/η από τους άλλους επειδή δεν κάνει τα ίδια με αυτούς τους άλλους. Ο κάθε ένας είναι την κάθε στιγμή η καλύτερη εκδοχή του Εαυτού του και το αν θα πλησιάσει το Ανώτερο Δυναμικό του είναι μοναδική και προσωπική υπόθεση!

Κι αφού μιλήσαμε για τις δύσκολες καταστάσεις ας μιλήσουμε και για τις όμορφες. Η σπηλαιολογία λοιπόν εκτός από κοπιαστική δραστηριότητα είναι και επιστήμη και εξερεύνηση του καινούργιου. Μια πολυεπιστήμη που μπορεί να συνδράμει σε πολλές άλλες όπως η γεωλογία, η βιολογία, η χημεία κλπ. Εκτός όμως από αυτό μπορεί να γίνει έναυσμα για ψυχική ανάταση και συνεπώς αναψυχή. Πέρα από το περιβάλλον της ατμόσφαιρας που σε πολλά σπήλαια είναι πολύ καθαρό και μπορεί να βοηθήσει το σώμα, μπορεί να μας ανοίξει τα μάτια σε έναν άλλο κόσμο, μέσα μας. Πολλοί χωρίς να το καταλαβαίνουν έχουν ερωτευτεί τα σπήλαια, και είναι λογικό αφού το σπήλαιο αναπαριστά τη μήτρα της μητέρας. Είναι ένας εσωτερικός υγρός και σκοτεινός χώρος ακριβώς όπως και η μήτρα από όπου γεννηθήκαμε. Γιαυτό και υπάρχει το σπηλαιολογικό αστείο που όταν βγαίνει κάποιος από μια στενή τρύπα λέμε «ξαναγεννήθηκε». Μη το γελάτε γιατί υποσυνείδητα εκείνη τη στιγμή συμβαίνει κάτι το πραγματικά μαγικό. Γιατί το υποσυνείδητο δουλεύει με συμβολισμούς και εικόνες. Τι καλύτερο λοιπόν από τη βιωματική εικόνα της μήτρας για να ξυπνήσει μέσα μας ενέργειες και συναισθήματα που αλλιώς θα κοιμούνταν μπορεί και για πάντα. Οπότε είναι μια γέννα, αυτή ενός εν δυνάμει ανανεωμένου ανθρώπου σε σχέση με την προσωπική του εξέλιξη.

Εμένα προσωπικά μου ξυπνάει το συναίσθημα του ότι βρίσκομαι «σπίτι μου», αισθάνομαι ασφάλεια και θαλπωρή, προστατευμένη μέσα στα γερά και συμπαγή τοιχώματα της Γης. Το σπήλαιο/μήτρα λοιπόν μπορεί να δώσει στον κάθε ένα/μια ακριβώς αυτό που έχει μεγαλύτερη ανάγκη, το οποίο μπορεί ποτέ άλλοτε να μην το γνώριζε. Επίσης είναι η επαφή με αυτό που αποτελεί τον πλανήτη, τα βράχια και το χώμα, αλλά και αυτό που είναι αθέατο στην καθημερινότητά μας, το κρυμμένο, που εξιτάρει την φαντασία και δημιουργεί την ανάγκη να ψάξεις τι βρίσκεται κάτω από τα πόδια σου. Όχι κάποιος θησαυρός, γιατί ο σπηλαιολόγος δεν ενδιαφέρεται να βρει λίρες (αν και δεν θα μας κακόπεφταν), αλλά αυτό που αποτελεί θεμέλιο του τόπου που πατάμε πάνω του στις πεζοπορίες μας. Ψάχνοντας η ψυχή να βρει από πού ξεκίνησε ακολουθεί το δρόμο προς τα πίσω και προς τα κάτω, όπως πίστευαν και οι Αρχαίοι. Επομένως μπαίνοντας στη σπηλιά ψάχνουμε να βρούμε τον Αληθινό Εαυτό μας, που κρύβεται στα σκοτεινά μας εσωτερικά βάθη. Τι καλύτερο σύμβολο για αυτό το σκοπό από τα σκοτεινά βάθη ενός βαράθρου.

Κι ένα κομμάτι από ένα άλλο άρθρο που έχω γράψει σε σχέση με τα σπήλαια :

«Εκτός των άλλων που προσφέρει, η σπηλιά, είναι ένας κόσμος που θεραπεύει το νου και γαληνεύει την ψυχή. Εξωθώντας προς την επιφάνεια (συνείδηση) ό,τι μας εμποδίζει να βρούμε το δρόμο προς τα μέσα (υποσυνείδητο), για να ανακαλύψουμε τον Αληθινό Εαυτό μας, αλλά και το μονοπάτι μέσα το σπήλαιο, που στο τέλος προς τα έξω πάλι, θα μας οδηγήσει στην επιφάνια ,εκτός σπηλαίου, και μέσα στην καινούργια κάθε φορά Ζωή, σε ένα καινούργιο μονοπάτι. Κι αυτή θα είναι κάθε φορά μια μικρή μύηση.»

Αλεξανδροπούλου Χριστίνα

Θεραπεύτρια Reiki Master Teacher

Σαπωνοποιός & Καλλιτέχνης

 Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευτεί και στο περιοδικό του συλλόγου "ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο.", σπελεο_news Τεύχος 1ο - 2 Ιανουαρίου 2022

https://www.speleo.gr/%cf%83%cf%80%ce%b5%ce%bb%ce%b5%ce%bf_news/

Εικόνα από το σπήλαιο Αφαίας, όρος Αιγάλεω.